Jakie to ma znaczenie, czy zrobili to z chciwości? Zagłada domu Trynczerów

Świadectwo spisane przez Tadeusza Markiela należy do najbardziej
poruszających dokumentów autobiograficznych, z jakimi zetknąłem się,
badając stosunki polsko-żydowskie, jakie istniały w okresie niemieckiej
okupacji na polskiej prowincji
Dariusz Libionka
[…] zwrócili się do mnie bym wydała wszystkie pozostawione u mnie
rzeczy przez rodzinę Adlerów grożąc mi przy tem w wypadku gdy nie wydam
gestapem niemieckim. Ja obawiając się tych pogróżek wydałam wymienionym
część rzeczy pozostawionych przez Adlerów a to: 2 kapy na łóżko, 3 m.
sztruksu, 2 m. płótna, 3 sukienki damskie, 1dno ubranie brązowe, 1
kapelusz i 1 kamizelkę zaś u siebie pozostawiłam jeszcze 1dną spódniczkę
koloru granatowego, 1 płaszcz damski, 2 obrusy na stół oraz 4 bluzeczki
damskie w posiadaniu których jestem do dnia dzisiejszego uznając to
jako wynagrodzenie należące mi się za przechowywanie i utrzymywanie 4-ro
miesięczne rodziny Adlerów.
Książka poświęcona jest wojennym losom polskiej i żydowskiej
społeczności wsi Gniewczyna, gmina Tryńcza, powiat Przeworsk (dziś woj.
Podkarpackie). „Akcję Reinhardt”, czyli plan całkowitego wyniszczenia
ludności żydowskiej w Generalnym Gubernatorskie, Niemcy zaplanowali w
powiecie jarosławskim na sierpień 1942 r. Do wyłapywania uciekinierów i
ukrywających się, prócz sił okupanta, policji granatowej i jednostek
pomocniczych, wciągano także ludność miejscową stosując system zachęt
(nagród), nakazów, oraz gróźb i kar. Zdarzało się, że służyły temu
celowi funkcjonujące od 1942 r. w każdej wsi warty nocne oraz miejscowe
ochotnicze straże pożarne. Udział w akcjach wiązał się niejednokrotnie z
partycypacją uczestników w przejmowaniu mienia prześladowanych i
mordowanych Żydów.
Tadeusz Markiel był wówczas trzynastoletnim chłopcem i świadkiem
wstrząsających wydarzeń, które rozegrały się we wsi przy współudziale
jej polskich mieszkańców oraz ukraińskich żandarmów. Po latach opisał
to, co widział oraz swoje przeżycia w niezwykle szczegółowej i
poruszającej relacji opublikowanej przez miesięcznik „Znak”. O niej
właśnie pisał Dariusz Libionka.
Książka zawiera rozszerzoną wersję relacji Tadeusz Markiela oraz
opracowanie historyczne tych wydarzeń przygotowane przez Alinę
Skibińską. Analiza historyczna pokazuje, że relacja naocznego świadka
jest prawdziwa niemal we wszystkich szczegółach, a dodatkowe źródła
służą jej uzupełnieniu o fakty ważne dla zrozumienia tego, co się
wydarzyło na polskiej prowincji podczas wojny.
Tragedie, które miały miejsce w Gniewczynie nie były jednostkowymi i
wyjątkowymi epizodami, ale różnią się od innych podobnych im wydarzeń
tym, że zostały głęboko i na zawsze zapamiętane i opisane przez ich
świadka, Tadeusza Markiela.